در پست قبلی درباره چهار ویژگی قرآن صحبت كردیم، در این پست قصد داریم درباره چهار ویژگی دیگر قرآن از منظر اهل بیت عصمت و طهارت صحبت نماییم.
5- راه ربانى شدن انسان
پیامبر اكرم صلى الله علیه و آله و سلم مى فرماید: ما من مؤ من ، ذكر اءو اءنثى ، حر اءو مملوك الا و لله علیه حق واجب : اءن یتعلم من القرآن و یتفقه فیه . ثم قرء هذه الآیة : ( و لكن كونوا ربانیین بما كنتم تعلمون الكتاب(1) ؛ حق خداى سبحان بر همگان این است كه قرآن را فقیهانه فرا گیرند؛ زیرا قرآن كریم انسانها را به ربانى شدن فرا مى خواند و راه آن را نیز فراگیرى قرآن مى داند .
عالم ربانى كسى است كه هم پیوندى مستحكم با رب العالمین داشته باشد و هم انسانها را به خوبى بپروراند و گفتار امامان معصوم (علیهم السلام ): فنحن العلماء و شیعتنا المتعلمون(2) نیز براى تبیین مصداق كامل عالم ربانى است ، نه حصر آن در اهل بیت (علیهم السلام ) . البته كاملترین مصادیق عالم ربانى امامان) علیهم السلام ) هستند؛ اما راه ربانى شدن براى شاگردان آنان نیز باز است .
6- عامل صعود بهشتیان
مردى از حضرت سجاد (علیه السلام ( سؤ الاتى كرد و آن حضرت به آنها پاسخ داد . آن مرد به فكر طرح پرسش جدید افتاد، امام سجاد (علیه السلام ) فرمودند: مكتوب فى الانجیل : لا تطلبوا علم ما لا تعلمون و لما عملتم بما علمتم فان العالم اذا لم یعمل به لم یزده من الله الا بعدا ثم قال : علیك بالقرآن فان الله خلق الجنة بیده لبنة من ذهب و لبنة من فضة و جعل ملاطها المسك و ترابها الزعفران و حصاها اللؤ لؤ و جعل درجاتها على قدر آیات القرآن فمن قرء القرآن قال له اقرء وارق و من دخل منهم الجنة لم یكن اءحد فى الجنة اءعلى درجة منه ما خلا النبیین و الصدیقین(3)؛ در انجیل آمده است : تا به آموخته هاى پیشین خود عمل نكرده اید، دانش جدید مطلبید (زیرا معلوم مى شود علم را براى عمل نمى خواهید و ) علمى كه براى عمل نباشد عامل دورى از خداست . آنگاه فرمود: خداوند بهشت را با دست خود، خشتى از طلا و خشتى و از نقره آفرید و ملات آن را مشك و خاك آن را زعفران و ریگ آن را لؤ لؤ قرار داد و درجات بهشت را به اندازه آیات قرآن قرار داد . پس كسى كه ( در دنیا) قرآن خواند، خداوند به او مى فرماید: بخوان و بالا برو و كسى كه از آنان (اهل قرآن ) وارد بهشت شد، هیچ كس در درجه بهشت از او برتر نخواهد بود، مگر پیامبران و صدیقان .
حفص مى گوید: حضرت موسى بن جعفر (علیه السلام ) به مردى فرمودند: اتحب البقاء فى الدنیا ؛ آیا بقاى در دنیا را دوست مى دارى ؟ آن شخص ‍ كه از تربیت شدگان مكتب امامت بود، عرض كرد: آرى آن حضرت پرسیدند: چرا؟ عرض كرد: براى آن كه به قرائت سوره محبوب خود، (قل هو الله احد) بپردازم (4) . امام كاظم (علیه السلام ) پس از لحظه اى سكوت فرمودند: یا حفص !من مات من اءولیائنا و شیعتنا و لم یحسن القرآن علم فى قبره لیرفع الله به من درجته فان درجات الجنة على قدر آیات القرآن یقال له : اقراء وارق . فیقراءثم یرقى ؛ اگر از شیعیان ما، كسى قرآن را به خوبى فرا نگرفته باشد (چون به حقیقت آن ایمان دارد) در جهان برزخ ، قرآن به او تعلیم داده مى شود تا خداى سبحان با معرفت قرآن بر درجات او بیفزاید؛ زیرا درجات قرآن به اندازه آیات قرآن است . به قارى گفته مى شود: بخوان و بالا برو . او نیز مى خواند و بالا مى رود .
در جهان برزخ زمینه اى براى تكامل عملى نیست ، تا انسان با انجام كارى واجب یا مستحب به كمال برتر عملى برسد، ولى راه تكامل علمى باز است ؛ نظیر آنچه در رؤ یا براى روح معلوم مى شود و براى آگاهى به آن حركت فراگیرى از قبیل كوششهاى بدنى در زمان بیدارى راه ندارد و بسیارى از علوم و معارف دین در آن جا براى انسانها روشن و مشهود خواهد شد و چون عدد درجات بهشت به عدد آیات نورانى قرآن كریم است ، براى ترفیع درجات شیعیان ، ابتدا از تعلیم قرآن بهره مند خواهند شد و سپس با فرمان اقرا وارق مى خوانند و در درجات بهشت صعود مى كنند .
صعود در درجات بهشت پاداش قرائت در عالم آخرت نیست ؛ زیرا در عالم برزخ ، تكلیف و عمل مكلفانه كه جزا را به همراه داشته باشد نیست ، بلكه صعود بهشتیان در درجات بهشت ، همان ظهور انس با قرآن در دنیاست .

حفص مى گوید: فما رایت احدا اءشد خوفا على نفسه من موسى بن جعفر (علیهما السلام ) و لا ارجاء الناس منه و كانت قرائته حزنا فاذا قرء فكانه یخاطب انسانا (5)؛ در خوف و رجا كسى را همتاى موسى بن جعفر (علیه السلام ) نیافتم و قرائت او با حزن آمیخته بود هنگامى كه قرآن را قرائت مى كرد گویا با كسى سخن مى گفت و این ویژگى تلاوت متدبرانه است كه قارى متدبر خود را گاهى مخاطب خداوند مى یابد .
نحوه فراگیرى قرآن در میان اصحاب پیامبر اكرم صلى الله علیه و آله و سلم بدین گونه تبیین شده است : كانوا یاخذون من رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم عشر آیات . فلا یاءخذون فى العشر الاخرى حتى یعلموا ما فى هذه من العلم و العمل(6)؛ آنان ده آیه از پیامبر اكرم صلى الله علیه و آله و سلم فرا مى گرفتند و تا بر علم و عمل به آن واقف نمى گشتند، آیات بعدى را فرا نمى گرفتند .
7- درجه اى از نبوت
امیرالمؤ منین (علیه السلام ) مى فرماید: من قرء القرآن فكاءنما اءدرجت النبوة بین جنبیه الا اءنه یوحى الیه (7) آن كس كه قرآن را قرائت كند، گویا نبوت در جان او ادراج شده است ، گرچه او وحیى دریافت نمى كند . قرائت قرآن شرایط خاصى دارد كه با رعایت آنها چنین آثارى مترتب خواهد شد؛ چنانكه قرائت در آیاتى مانند (قرء باسم ربك الذى خلق ) و (اقر و ربك الاكرم (8) ) نیز خواندن صرف نیست .
پیامبر اكرم صلى الله علیه و آله و سلم نیز مى فرماید: من قرء ثلث القرآن فكاءنما اءوتى ثلث النبوة و من قرء ثلثى القرآن فكاءنما اءوتى ثلثى النبوة و من قرء القرآن كله فكانما اءوتى تمام النبوة ثم یقال له : اقرء وارق بكل آیة درجة . فیرقى فى الجنة بكل آیة درجة حتى یبلغ ما معه من القرآن ثم یقال له : اقبض ‍ فیقبض ...فاذا فى یده الیمنى الخلد و فى الاءخرى النعیم (9)
پس از صعود مؤ من در درجات بهشت حكم جاودانگى در بهشت را در دست راست خود و نعم الهى را در دست چپ خود مى یابد و از این رو در دعاى وضو مى گوییم : اللهم اءعطنى كتابى بیمینى و الخلد فى الجنان بیسارى  (10)
8- عامل نورانیت
ابوذر (رضوان الله علیه ) از رسول اكرم صلى الله علیه و آله درخواست نصیحت كرد . آن حضرت فرمودند: تو را به تقواى الهى كه سرآمد همه امور است سفارش مى كنم .. ابوذر گفت : بیش از مرا نصیحت كنید . آن حضرت فرمودند: بر تو باد به تلاوت قرآن و كثرت یاد خدا؛ زیرا تلاوت قرآن ، عامل یاد تو در ملكوت و مایه نورانى شدن تو در زمین است : اءوصیك بتقوى اله فانه راءس الاءمر كله . قلت : زدنى . قال : علیك بتلاوة القرآن و ذكر الله كثیرا فانه ذكر لك فى السماء و نور لك فى الارض (11) قرآن كه خود ذكر خداست و یكى از القاب آن نیز ذكراست پیروان خود را در ملكوت بلند آوازه و در زمین نورانى مى كند .
مطلوبیت تلاوت قرآن محدود به پنجاه آیه در روز نیست و آنچه در برخى روایات آمده كه در هر روز پنجاه آیه تلاوت كنید بیان حد نهایى نیست ؛ زیرا دست كم قرائت پنجاه آیه پس از نماز صبح مطلوب است ؛ چنانكه حضرت امام رضا (علیه السلام)  مى فرماید: ینبغى للرجل اذا اصبح ان یقراء بعد التعقیب خمسین آیة (12)

پی نوشتها:

1- جامع احادیث الشیعه ، ج 15، ص 9 سوره آل عمران ، آیه 79 .

2- اصول كافى ، ج 1، ص 34 .
3- جامع احادیث الشیعه ، ج 15، ص 15 .
4- در یكى از جنگهاى صدر اسلام كه امیرالمؤ منین (علیه السلام ) از سوى رسول اكرم صلى الله علیه و آله و سلم فرماندهى لشكر را بر عهده داشت ، پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم پس از بازگشت لشكر، از برخى سپاهیان گزارش سفر خواست و پرسید فرمانده لشكر خود را چگونه یافتید؟ آنان از مداومت حضرت امیرالمؤ منین (علیه السلام ) بر قرائت سوره توحید در نمازها، نزد پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم شكایت كردند . رسول اكرم صلى الله علیه و آله و سلم از امیرالمؤ منین پرسیدند: درباره این گزارش چه مى گویید؟ حضرت امیرالمؤ منین در پاسخ عرض كرد: من تلاوت (قل هو الله احد) را دوست دارم (بحار، ج 89، ص 348 ) .

5- جامع احادیث الشیعه ، ج 15، ص 15 .
6- همان ، ص 27 .
7- همان ، ص 17 .
8- سوره علق ، آیات 1 و 3 .
9- جامع احادیث الشیعه ، ج 15، ص 17 .
10- بحار، ج 77، ص 319 .

11- جامع احادیث الشیعه ، ج 15، ص 19 .
12- جامع احادیث الشیعه ، ج 15، ص 20 .

منبع: كتاب تسنیم تفسیر قرآن كریم ، جلد اول؛ مؤ لف آیة الله جوادى آملى